«Toles llingües tan feches de los mesmos materiales y tienen les mesmes capacidaes»

-¿De qué fala nel so ensayu?

-Trátase d'una reflexón del papel de la llingüística científica na nuestra sociedá. Esta disciplina fixo notables descubrimientos a lo llargo del sieglu XX, pero estos nun consiguieron integrase na cultura xeneral de la xente, al contrario qu'otres ciencies que sí llograron asentar una serie de conceptos, por dicir: la evolución de les especies, l'átomu, la infección por virus, etc.

-¿En qué descubrimientos centra la reflexón?

-Un gran descubrimientu de la llingüística científica ye que'l llinguaxe humanu ye'l mesmu en tolos sitios, que toles llingües tán feches de los mesmos materiales y tienen les mesmes capacidaes. Nun hai llingües primitives o imperfectes, son toes igual de complexes, con toes se puede espresar cualquier cosa y nun les hai más aptes qu'otres. Son descubrimientos centrales de la llingüística, pero nun llograron entrar na cultura xeneral de la sociedá. El resultáu ye que perviven idees precientífiques non namás na población, sinón nes élites culturales y nuna parte del gremiu de los llingüistes, qu'esparden idees absurdes y muestren una gran tolerancia cola intromisión d'ideoloxíes nel desempeñu de la propia profesión.

-El subtítulu alude a la 'deserción social' de la llingüística.

-Quier dicir que munchos llingüistes tienen pocu interés n'esparder los descubrimientos científicos de la so especialidá. Ye como si nun creyeren de verdá nellos. Por eso emplego la palabra 'ciencia sin enfotu' nel títulu: nun confíen nos principios de la propia ciencia; y nun ponen empeñu en difundilos a la sociedá. Claro ye que munchos llingüistes son coherentes cola so actividá científica, pero otros dan entender que pol fechu de selo tan capacitaos pa falar de cualquier cosa alredor de les llingües. Y ye falso: tánlo pa tratar de cuestiones técniques na so materia, como les oraciones subordinaes o los fonemes. Pero non pa desplicar la oficialidá del asturianu, por exemplu, una cuestión política competencia de cualquier ciudadanu. Cuando nuna sociedá hai dos idiomes qu'ocupen papeles diferentes nella, ye frecuente ver una llingüística ideoloxizada al serviciu del papel social de la llingua fuerte.

-La vindicación d'idiomes minorizaos vese como una agresión al que nun lo ta.

-El mio ensayu nun ye sociolóxicu, de toes maneres, raspio esi tema en dalgún capítulu: cuando hai una llingua en situación social superior, nel momentu en qu'otra quier equiparase con aquella actívase'l papel de víctima agredida. Esto pasó en tolos casos en que se quixo equiparar derechos. Si repases la historia, el que tien el sartén pel mangu adopta'l papel d'agredíu.

-¿Qué papel xuega'l sistema educativu?

-Ye fundamental. Nuna parte del ensayu analizo dellos llibros de testu a propósitu de dos cuestiones puramente cientifiques: la filiación del asturianu o asturlleonés, como una de les llingües romániques de la península Ibérica; y la clasificación del valencianu como variedá del catalán. Resulta qu'hai una disparidá absoluta de criterios nun asuntu que debía tar espuestu con claridá. Métese nel mesmu calderu cuestiones de tipu estrictamente llingüísticu con otres de tipu políticu, y asina llégase a un grau de confusión pergrande, que se tresmite a la población. Si lo entemecemos too, el resultáu ye una chambonada.

-¿Qué opinión tien como ciudadanu na polarización de la diversidá llingüística?

-El proyectu nacional español tien versiones tolerantes qu'almiten la pluralidá llingüística y venla como un factor sustancial a la idea d'España. A eso apúntome. Pero hai otra versión del españolismu que parte d'un supremacismu onde'l castellanu xuega como una llingua superior a les demás, que s'almiten porque nun hai más remediu, siempre que tean n'inferioridá social al castellanu. Ye imposible un avance equilibráu con eses concepciones supremacistes. Los qu'abogamos por otru estáu de coses defendemos que nun hai llingües más españoles qu'otres y nun hai derechos llingüísticos perbaxo d'otros. Na midida que la civilización democrática progresa, estes coses dirán llográndose, y dientro 500 años veránnos cola mesma perplexidá con que vemos güei a la xente del sieglu XIX tratando la condición de la muyer.